PORADY EKSPERTA
Czynność prawna – czynność konwencjonalna (skonstruowana przez normę prawną) podmiotu prawa cywilnego, zawierająca treść określającą konsekwencje prawne zdarzenia prawnego. Jest to całość zdarzenia prawnego, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli.
Czynności prawne są aktami o doniosłości społecznej, ponieważ kształtują sytuację prawną nie tylko tych podmiotów, które dokonują tych czynności, ale i innych podmiotów „uwikłanych” w stosunki prawne. Zgodnie z art. 56 kc, czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Dlatego w prawie polskim instytucja czynności prawnej uwzględnia nie tylko akty woli działających podmiotów, ale również interesy innych osób.
Klasyfikacje czynności prawnych
Ze względu na strony czynności prawnej można wyróżnić: Ze względu na zgodę osoby trzeciej – ustawa wymaga niekiedy dla ważności czynności prawnej (ze względu na ochronę interesów uczestników prawa) zgody osoby trzeciej, niebędącej uczestnikiem tej czynności. Ze względu na indywidualnie adresowane – wyróżnione ze względu na to, czy dla ich skuteczności wymagane jest złożenie oświadczenia woli innej osobie: Ze względu na to, w jaki sposób dochodzi do skutecznego złożenia oświadczenia woli: Ze względu na status stron: Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli: Ze względu na skutek prawny jaki czynność prawna wywołuje w sferze majątkowej kontrahenta: Ze względu na to, czy przysporzenie następuje po obu stronach czynności prawnej, czy tylko po jednej (podział ten dotyczy wyłącznie czynności prawnych dwustronnych): Ze względu na wymóg istnienia causae (podział ten odnosi się wyłącznie do czynności prawnych przysparzających): Czynności powiernicze – zwane również fiducjarnymi. Składają się na nie dwa elementy: czynności prawne jednostronne, dla skuteczności czynności wystarczy oświadczenie woli jednej strony, są to między innymi: przyrzeczenie publiczne, sporządzenie testamentu, uznanie ojcostwa; czynności prawne wielostronne, dla skuteczności czynności potrzebne są oświadczenia woli dwóch stron, są to umowy (np: umowa sprzedaży, umowa darowizny, umowa najmu itp.); uchwały, czyli czynności organów działających kolegialnie. czynności niewymagające złożenia oświadczenia woli innej osobie: czynności wymagające złożenia oświadczenia woli innej osobie – na ogół system prawny wymaga, aby oświadczenia woli były składane podmiotom, których dotyczą. niewymagające zakomunikowania ich nikomu (np. testament własnoręczny) skuteczne przez publiczne ich ogłoszenie (np. przyrzeczenie) skuteczne przez zakomunikowanie ich określonym w ustawie organom lub świadkom, bez potrzeby kierowania ich do osób zainteresowanych czynności realne – poza oświadczeniem woli, konieczne jest działanie powodujące zmianę faktycznego władztwa nad rzeczą lub innymi przedmiotami materialnymi. czynności konsensualne – mogą dochodzić do skutku przez samo tylko złożenie oświadczenia (solo consensu). Niekiedy ustawa wymaga również spełnienia się innych okoliczności (np. wpis do ksiąg wieczystych). czynności prawne między żyjącymi (łac. inter vivos); czynności prawne na wypadek śmierci (łac. mortis causa) – czynność jest skuteczna dopiero po śmierci osoby, która jej dokonała, są dwie takie czynności w prawie polskim: testament – art.941 KC oraz zrzeczenie się dziedziczenia – art. 1048 KC. czynności prawne zobowiązujące – pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów; czynności prawne rozporządzające – pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów. czynności prawne o podwójnym skutku – wywołują zarówno skutek czynności rozporządzającej i zobowiązującej (np. art. 535 w zw. z art. 155 k.c.) czynności prawne przysparzające – pociągają za sobą zwiększenie aktywów np.: uzyskanie prawa własności rzeczy lub zmniejszenie pasywów, np.: zwolnienie z długu; inne czynności. czynności prawne odpłatne (obciążające) – przysporzenie następuje po obu stronach czynności; czynności prawne nieodpłatne (pod tytułem darmym) – przysporzenie następuje tylko po jednej stronie czynności. czynności prawne przyczynowe, kauzalne – dla skuteczności czynności konieczne jest istnienie causa, czyli przyczyny prawnej tej czynności. czynności prawne oderwane, abstrakcyjne – istnienie causa nie jest konieczne dla skuteczności czynności prawnej. przeniesienie przez powierzającego na powiernika jakiegoś prawa, z którego powiernik może korzystać w pełnym zakresie wyznaczonym treścią tego prawa. zobowiązanie powiernika wobec powierzającego do tego, że będzie korzystał z tego prawa w ograniczonym zakresie, wskazanym treścią umowy powierniczej, w szczególności, że w określonej sytuacji przeniesie to prawo z powrotem na powierzającego.Elementy czynności prawnej
Do elementów czynności prawnej można zaliczyć essentialia negotii (elementy przedmiotowo istotne), naturalia negotii (elementy przedmiotowo nieistotne) oraz accidentalia negotii (elementy dodatkowe, podmiotowo istotne).
W prawie prywatnym międzynarodowym
Dopuszczalność dokonania czynności prawnej określa prawo właściwe dla czynności prawnej, o którą w danym wypadku chodzi. Według tego samego prawa należy oceniać jej istnienie jako czynności prawnej.
Istnieje zasada, że “dojście do skutku umowy podlega, w możliwie szerokim zakresie, prawu rządzącemu umową”.
Milczenie oblata (adresata oferty) traktuje się na równi z przyjęciem oferty, tylko jeżeli przewiduje to prawo jego miejsca zamieszkania lub siedziby.